«ΔΙΑΦΩΝΩ Μ' ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΛΕΣ, ΑΛΛΑ ΘΑ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΩ ΜΕΧΡΙ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΟΥ ΝΑ ΤΟ ΛΕΣ »
H φράση αυτή γράφτηκε πρώτη φορά από την Evelyn Beatrice Hall στο βιογραφικό βιβλίο της The Friends of Voltaire.
ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Η διαπίστωση ότι η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο και όχι το αντίστροφο έθεσε υπό αμφισβήτηση πολλές ιδέες που ως τότε θεωρούνταν δεδομένες, διδάσκονταν στα πανεπιστήμια και τα σχολεία και προστατεύονταν από την Εκκλησία. Ακόμα περισσότερο, η ανακάλυψη κηλίδων στον Ήλιο και κρατήρων στη Σελήνη έδωσε τέλος στην εικόνα μιας τέλειας πλάσης. Αντίστροφα, στον μικρόκοσμο, οι παρατηρήσεις του Ολλανδού Άντον φον Λέβενχουκ, που χρησιμοποιώντας το μικροσκόπιο διαπίστωσε πως υπάρχουν μικροβιακές μορφές ζωής, συμπλήρωσε την εικόνα της ατέλειας της φύσης και δημιούργησε ερωτήματα σχετικά με την τελεολογία της. Η διδασκαλία της Εκκλησίας, μαζί με την αριστοτελική λογική, ήρθαν σε αντίφαση με τις πειραματικές παρατηρήσεις του πραγματικού κόσμου. Οι επιστήμονες των ερχόμενων γενεών δεν θα εμπιστεύονταν πλέον τυφλά ούτε την Εκκλησία, ούτε τον Αριστοτέλη.
Ο Ρενέ Ντεκάρτ έχοντας διαγράψει μια λαμπρή καριέρα ως επιστήμονας ένιωθε την ανάγκη να ανανεώσει τις επιστημονικές μεθόδους. Συνέχισε το ίδιο έργο σε καθαρά φιλοσοφικό τομέα και η φιλοσοφία του ονομάστηκε «καρτεσιανισμός».
Ο Ολλανδός Μπαρούχ Σπινόζα τάχτηκε υπέρ της καρτεσιανής θεωρίας, κυρίως στο θέμα της ηθικής. Η φιλοσοφία του Σπινόζα ήταν επικεντρωμένη γύρω από μια άποψη του σύμπαντος, στην οποία ο Θεός και η φύση ήταν ένα πράγμα. Αυτή του η φιλοσοφική ιδέα θα γίνει αργότερα η κεντρική ιδέα του Διαφωτισμού.
Για να δείξουμε την μετάβαση από τον 17ο αιώνα, τον Αιώνα του Ορθολογισμού, στον 18ο αιώνα, τον Αιώνα των Φώτων όπως ονομάστηκε, το υπόδειγμα του Νεύτωνα μένει αξεπέραστο, στο ότι η επιστήμη χρησιμοποίησε εμπειρικές παρατηρήσεις, όπως η δυναμική των πλανητών του Γιοχάνες Κέπλερ ή η οπτική, για να δημιουργήσει μια θεωρία που εξηγούσε όλα τα φαινόμενα: τη θεωρία της παγκόσμιας έλξης, την κοινώς γνωστή βαρύτητα.
Η χρήση του πειράματος και της παρατήρησης για τον έλεγχο και τη διατύπωση νέων θεωριών και η μαθηματικοποίηση-ποσοτικοποίηση των επιστημών αποτέλεσαν βαθιά τομή που άλλαξε τη φυσιογνωμία της έρευνας. Το μνημειώδες έργο του Νεύτωνα Μαθηματικές Αρχές της Φυσικής Φιλοσοφίας αποτέλεσε σύνοψη των επιτευγμάτων της προηγούμενης περιόδου και έθεσε την επιστήμη σε νέες πλέον κατευθύνσεις.
H φράση αυτή γράφτηκε πρώτη φορά από την Evelyn Beatrice Hall στο βιογραφικό βιβλίο της The Friends of Voltaire.
ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Το κίνημα του Διαφωτισμού ήταν ουσιαστικά επακόλουθο της Επιστημονικής επανάστασης του 17ου αιώνα, που με τη σειρά της προκλήθηκε από τις ανακαλύψεις του Κοπέρνικου τον 16ο αιώνα, και στη συνέχεια του Γαλιλαίου όσον αφορά τους ουρανούς και τις κινήσεις των πλανητών.
Η διαπίστωση ότι η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο και όχι το αντίστροφο έθεσε υπό αμφισβήτηση πολλές ιδέες που ως τότε θεωρούνταν δεδομένες, διδάσκονταν στα πανεπιστήμια και τα σχολεία και προστατεύονταν από την Εκκλησία. Ακόμα περισσότερο, η ανακάλυψη κηλίδων στον Ήλιο και κρατήρων στη Σελήνη έδωσε τέλος στην εικόνα μιας τέλειας πλάσης. Αντίστροφα, στον μικρόκοσμο, οι παρατηρήσεις του Ολλανδού Άντον φον Λέβενχουκ, που χρησιμοποιώντας το μικροσκόπιο διαπίστωσε πως υπάρχουν μικροβιακές μορφές ζωής, συμπλήρωσε την εικόνα της ατέλειας της φύσης και δημιούργησε ερωτήματα σχετικά με την τελεολογία της. Η διδασκαλία της Εκκλησίας, μαζί με την αριστοτελική λογική, ήρθαν σε αντίφαση με τις πειραματικές παρατηρήσεις του πραγματικού κόσμου. Οι επιστήμονες των ερχόμενων γενεών δεν θα εμπιστεύονταν πλέον τυφλά ούτε την Εκκλησία, ούτε τον Αριστοτέλη.
Ο Ρενέ Ντεκάρτ έχοντας διαγράψει μια λαμπρή καριέρα ως επιστήμονας ένιωθε την ανάγκη να ανανεώσει τις επιστημονικές μεθόδους. Συνέχισε το ίδιο έργο σε καθαρά φιλοσοφικό τομέα και η φιλοσοφία του ονομάστηκε «καρτεσιανισμός».
Ο Ολλανδός Μπαρούχ Σπινόζα τάχτηκε υπέρ της καρτεσιανής θεωρίας, κυρίως στο θέμα της ηθικής. Η φιλοσοφία του Σπινόζα ήταν επικεντρωμένη γύρω από μια άποψη του σύμπαντος, στην οποία ο Θεός και η φύση ήταν ένα πράγμα. Αυτή του η φιλοσοφική ιδέα θα γίνει αργότερα η κεντρική ιδέα του Διαφωτισμού.
Για να δείξουμε την μετάβαση από τον 17ο αιώνα, τον Αιώνα του Ορθολογισμού, στον 18ο αιώνα, τον Αιώνα των Φώτων όπως ονομάστηκε, το υπόδειγμα του Νεύτωνα μένει αξεπέραστο, στο ότι η επιστήμη χρησιμοποίησε εμπειρικές παρατηρήσεις, όπως η δυναμική των πλανητών του Γιοχάνες Κέπλερ ή η οπτική, για να δημιουργήσει μια θεωρία που εξηγούσε όλα τα φαινόμενα: τη θεωρία της παγκόσμιας έλξης, την κοινώς γνωστή βαρύτητα.
Η χρήση του πειράματος και της παρατήρησης για τον έλεγχο και τη διατύπωση νέων θεωριών και η μαθηματικοποίηση-ποσοτικοποίηση των επιστημών αποτέλεσαν βαθιά τομή που άλλαξε τη φυσιογνωμία της έρευνας. Το μνημειώδες έργο του Νεύτωνα Μαθηματικές Αρχές της Φυσικής Φιλοσοφίας αποτέλεσε σύνοψη των επιτευγμάτων της προηγούμενης περιόδου και έθεσε την επιστήμη σε νέες πλέον κατευθύνσεις.
- Οι επιστημονικές ανακαλύψεις (ηλιοκεντρισμός, μηχανική, ιατρική)
- Οι κοινωνικές αξίες που υπερασπίστηκαν πολλοί από τους Διαφωτιστές σε όλη την Ευρώπη είναι η ανεξιθρησκεία, η ελευθερία και η ισότητα,
- Αυτές οι αξίες αποφέρουν καρπούς στην Αγγλία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γαλλία, με τη μορφή των φυσικών δικαιωμάτων και με τον διαχωρισμό των εξουσιών,
- Πολλοί σκεπτικιστές στη Γαλλία κατακρίνουν την κοινωνική και θρησκευτική ιεραρχία, την αριστοκρατία και την απόλυτη μοναρχία.
- Η σκέψη και η αμφισβήτηση είναι αρετές
- Υπάρχει το κίνημα της παιδείας έχουμε μια επιστροφή προς τη μάθηση. Ο ανθρωπος ηταν ανώριμος γιατί ηταν αμόρφωτος λέγεται
- Οι αριστοκράτες και ο βασιλιάς παύουν να μονοπωλούν την κοινωνική, πολιτική και καλλιτεχνική ζωή
- Το «καλό» και το «λογικό» γίνονται ισάξια
- Ελευθερία αντί απολυταρχίας, ισότητα αντί ταξικών διαφορών, επιστήμη αντί δεισιδαιμονιών και προκαταλήψεων, ανεξιθρησκεία αντί δογματισμού
- Η ελευθερία και η αυτονομία ισχύουν και για τη λογοτεχνία (παύει πλέον να εξυπηρετεί συμφέροντα αριστοκρατών και βασιλέων)
- Η σοφία και η εξυπνάδα είναι αρετές
- Η δημοκρατία είναι το ιδανικό πολίτευμα
- Όλοι οι άνθρωποι γεννήθηκαν και παραμένουν ίσοι και ελεύθεροι
Το ιδανικό του φιλοσόφου
Η ιδανική φυσιογνωμία του Διαφωτισμού είναι η αθεΐα,
άνθρωπος των γραμμάτων με κοινωνική λειτουργία, ο οποίος ασκεί τη λογική του σε όλους τους τομείς για να καθοδηγήσει τις αντιλήψεις. Είναι ένας διανοούμενος που παρεμβαίνει στην κοινωνία, ένας «τίμιος άνθρωπος που χειρίζεται τα πάντα με τη λογική», «που αγωνιά να ξεσκεπάσει τα λάθη» (Ντιντερό), ένας υπερασπιστής των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Οι φιλόσοφοι του Διαφωτισμού
Όπως και οι ανθρωπιστές της Αναγέννησης, έτσι και οι φιλόσοφοι του Διαφωτισμού ενδιαφέρονταν για διάφορους τομείς: ο Αμερικανός Τόμας Τζέφερσον είχε λάβει δικαστική εκπαίδευση, αλλά εξασκούσε συχνά και αρχαιολογία και αρχιτεκτονική. Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος ήταν διπλωμάτης και φυσικός.
Οι κοινωνικές ρίζες των Διαφωτιστών διαφέρουν: πολλοί κατάγονταν από αστικές οικογένειες (Βολταίρος, Τόμας Τζέφερσον), άλλοι από οικογένειες που ανήκαν σε ανώτερες κοινωνικές τάξεις (Ιμμάνουελ Καντ, Ντενί Ντιντερό, Βενιαμίν Φραγκλίνος), ενώ υπήρχαν και μερικοί από την αριστοκρατία (Μοντεσκιέ).
Όλοι οι φιλόσοφοι εκείνης της εποχής είχαν σχηματίσει ένα επικοινωνιακό δίκτυο και επικοινωνούσαν μεταξύ τους με επιστολές. Μας είναι γνωστή η βίαιη αλληλογραφία μεταξύ του Βολταίρου και του Ρουσσώ. Επίσης τα μεγάλα πνεύματα του 18ου αιώνα συναντιούνταν και συζητούσαν στα σαλόνια, στα καφέ και στις ακαδημίες. Επειδή όμως επέκριναν, πολλές φορές άγρια, την κοινωνική διάρθρωση και το πολιτικό σύστημα που κυριαρχούσε και τη μοναρχία, δεν ήταν λίγες οι φορές που εκδιώκονταν ή φυλακίζονταν. Τα βιβλία και τα συγγράματά τους αναγκάζονταν είτε να τα εκδίδουν ανώνυμα είτε σε χώρες όπου υπήρχε σχετική ελευθερία τύπου, όπως στην Αγγλία και τις Κάτω Χώρες. Ο Μοντεσκιέ για παράδειγμα έκδωσε το βιβλίο του Περσικά γράμματα (Lettres Persanes) στις Κάτω Χώρες.
Πολλοί φιλόσοφοι του Διαφωτισμού ήταν θεϊστές. Αμφισβητούσαν δηλαδή τα βιβλικά θεμέλια του χριστιανισμού, υποβάλλοντας τη Βίβλο σε επιστημονική κριτική και καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι δεν ήταν τίποτε περισσότερο από μυθολογία. Συμμετείχαν σε ένα ευρύτερο σύνολο κριτικών που κατήγγειλλε τις θεσμοθετημένες θρησκείες ως μέσα εκμετάλλευσης, που είχαν επινοήσει παλιάνθρωποι και απατεώνες για να εξαπατούν τις αδαείς μάζες. Απέρριπταν τις προσευχές και τις λειτουργίες ως άχρηστες.
Ο Θεός, υποστήριζαν, δεν είναι δυνατό να πείθεται να παραβιάζει τους φυσικούς νόμους για χάρη μεμονωμένων ατόμων. Καταδίκαζαν το δόγμα του προπατορικού αμαρτήματος ως ολέθριο για το ανθρώπινο γένος. Αντίθετα, πίστευαν ότι άνθρωποι έχουν την ελευθερία και τη λογική ικανότητα να εκλέγουν ανάμεσα στο καλό και στο κακό. Η άποψη ότι μερικοί προορίζονται να σωθούν και άλλοι να καταλήξουν στην κόλαση, αρνείται στην ανθρωπότητα την αξιοπρέπεια με την οποία η λογική την έχει προικίσει.
Η Ένδοξη Επανάσταση το 1688 στην Αγγλία σηματοδοτεί την αρχή του τέλους για την απόλυτη μοναρχία στην Ευρώπη, ενώ παράλληλα προς τα τέλη του 17ου αιώνα εκδίδονται τα πρώτα γραπτά του Διαφωτισμού.
Διάδοση της γνώσης
Μία σημαντική αλλαγή στο κίνημα του Διαφωτισμού σε σχέση με τον προηγούμενο αιώνα, τον 17ο, έχει τις ρίζες της στη Γαλλία, με τους Εγκυκλοπαιδιστές. Αυτό το κίνημα παίρνει ως θεμέλιο την ιδέα ότι υπάρχει μια επιστημονική και ηθική αρχιτεκτονική της γνώσης, μια κατασκευή της οποίας η πραγματοποίηση είναι ένα μέσο απελευθέρωσης του ανθρώπου.
Η διαδικασία της διάδοσης νέων ιδεών διευρύνθηκε από την τεχνική πρόοδο της διάδοσης των πληροφοριών, καθώς από το βιβλίο πέρασαν στην εφημερίδα και από εκεί στον τύπο. Τα πρώτα περιοδικά εμφανίστηκαν στην Ιταλία στα τέλη του 17ου αιώνα και γρήγορα εξαπλώθηκαν και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Οι εφημερίδες και η αλληλογραφία μεταξύ των διανοούμενων επέτρεψαν πιο γρήγορες αλλαγές, εγκαινιάζοντας μια ενιαία πολιτιστική ενότητα.
Τα ταξίδια σε μακρινά μέρη της υδρογείου, που αυξήθηκαν σημαντικά στη διάρκεια του 18ου αιώνα, ενθάρρυναν τους ανθρώπους να μελετήσουν άλλους, σύγχρονους τους, πολιτισμούς. Καθώς παρατηρούσαν τους Κινέζους, τους Πέρσες ή τους Ταϊτινούς, άρχισαν να συζητούν για σχετική ποιότητα των διαφόρων τρόπων ζωής, πολύ συχνά επαινώντας τη στάση των υποτιθέμενων κατώτερων «ιθαγενών» απέναντι στο σεξ και στη θρησκεία, για παράδειγμα, ως ανώτερης από εκείνη που χαρακτήριζε την «πολιτισμένη» δυτική Ευρώπη.
Το κίνημα είναι, σε όλη του τη διάρκεια, η διόγκωση δύο κοινωνιολογικών πιέσεων: από τη μια μία δυνατή πνευματικότητα συνοδευόμενη από τη θρησκεία και την Εκκλησία, από την άλλη ένα αντικληρικό κίνημα που ασκούσε έντονη κριτική στις διαφορές ανάμεσα στη θρησκευτική θεωρία και πρακτική και εδραιώθηκε κυρίως στη Γαλλία.
Σε αυτή τη χώρα, η κοινωνία χωριζόταν σε τρεις τάξεις: την αριστοκρατία, τον κλήρο και την τρίτη τάξη. Αυτός ο διαχωρισμός αντιστοιχούσε ακόμη σε αυτόν του Μεσαίωνα. Η αριστοκρατία και ο κλήρος κατείχαν σημαντικά προνόμια και δικαιώματα, χωρίς ουσιαστικά να κάνουν τίποτε. Από την άλλη πλευρά μια νέα τάξη αναδυόταν στο προσκήνιο με την ανάπτυξη του εμπορίου: η αστική τάξη, που επιθυμούσε ελευθερία στον οικονομικό τομέα και μεγαλύτερο μερίδιο στην εξουσία. Το δικαστικό σύστημα ήταν επίσης απαρχαιωμένο. Άν και το εμπορικό δίκαιο είχε κωδικοποιηθεί τον 17ο αιώνα, το αστικό δίκαιο δεν είχε καταγραφεί τότε, ούτε ουσιαστικά ίσχυε.
Ιδιαίτερα επιθετικός προς την Εκκλησία ήταν ο Βολταίρος. Εξόριστος στην Αγγλία από το 1726 ως το 1729, εκεί μελέτησε τα έργα τουΤζων Λοκ, του Νεύτωνα και το αγγλικό πολιτικό σύστημα.
Τη σκέψη των Διαφωτιστών απασχόλησαν και τα ζητήματα της ελευθερίας του ατόμου και της ισότητας των ανθρώπων. Ο Rousseau στο έργο του Κοινωνικό Συμβόλαιο υπερασπίζεται την ελευθερία του ανθρώπου και δέχεται ως κυρίαρχη μόνο την εκάστοτε κυβέρνηση. Αυτό όμως προϋποθέτει δημοκρατικό πολίτευμα, το οποίο δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς τον σεβασμό των νόμων. Η πολιτική θεωρία του Ρουσσώ δεν εγγυάται μόνο την ελευθερία αλλά και την ισότητα, κάτι όμως που απαιτεί μια ριζική αναμόρφωση της κοινωνίας. Η ισότητα, υποστήριξε ο Ρουσσώ, υπήρχε στη φυσική κοινωνία και καταργήθηκε όταν δημιουργήθηκε ο θεσμός της εξουσίας και της ιδιοκτησίας.
Ήδη από το τέλος του 17ου αιώνα, ο Τζων Λοκ είχε καθορίσει τον διαχωρισμό των εξουσιών, της εκτελεστικής και της νομοθετικής. Η δημοκρατία άρχισε να πιάνει τόπο στην Αγγλία. Ο Μοντεσκιέ ασχολήθηκε με την ιδέα του διαχωρισμού των εξουσιών, και πρόσθεσε και μία τρίτη εξουσία, τη δικαστική, στο έργο του Πνεύμα των Νόμων. Οι φιλελεύθερες ιδέες του Διαφωτισμού συνάντησαν ένθερμους υποστηρικτές, οι οποίοι με τη σειρά τους επεδίωξαν να αλλάξουν τους πολιτικούς θεσμούς στην Ευρώπη. Έτσι μετά το 1750 υπήρξαν προσπάθειες να «εξορθολογιστούν» οι ευρωπαϊκές μοναρχίες και οι νόμοι τους.
Η διαφωτιστική ιδέα μιας εξορθολογισμένης κυβέρνησης, μέσα στα πλαίσια που χάραζε ο Διαφωτισμός, ενσαρκώθηκε στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών, στην Αμερική, καθώς και σε μικρότερο βαθμό στις προτάσεις των Ιακωβίνων της Γαλλικής Επανάστασης.
Η Γαλλική Επανάσταση, με τη σειρά της, αποτελεί μια βίαιη ενσάρκωση της φιλοσοφίας του Διαφωτισμού, και η επιθυμία για αλλαγή και ορθολογισμό οδήγησε στην προσπάθεια να εξαλειφθεί η Εκκλησία και ο χριστιανισμός στο σύνολο τους, όχι μόνο ως ιδέες αλλά και υλικά. Η κοινωνία, οι πολιτικοί θεσμοί, η ανθρώπινη σκέψη άλλαξε με τη Γαλλική Επανάσταση, και πλέον στις υποχρεώσεις του κράτους τέθηκαν για πρώτη φορά νέα αιτήματα, όπως η ισότητα σε όλους τους τομείς, η σωστή απονομή δικαιοσύνης κτλ.
Το κίνημα του Διαφωτισμού ξεχωρίζει από όλα τα προηγούμενα κινήματα διανοουμένων από τον αποδέκτη του: το ευρύ κοινό. Η πρόοδος του αλφαβητισμού και της μάθησης επέτρεψαν στο ευρύ κοινό, τον λαό γενικότερα, να δημιουργήσει μια γνώμη, μία κοινή γνώμη. Οι πολιτικές και φιλοσοφικές συζητήσεις υπερβαίνουν τα μέχρι τότε στενά όρια του κύκλου των συγγραφέων και των ανθρώπων των γραμμάτων και γίνονται πλέον υπόθεση και του λαού.
Βασικό ρόλο σε αυτή την υπόθεση έπαιξε η Γαλλία, τόσο πριν όσο και μετά τη Γαλλική Επανάσταση. Η Γαλλία τον 18ο αιώνα γνώρισε μια περίοδο σχεδόν 80 χρόνων εσωτερικής ειρήνης και οικονομικής ευημερίας. Εκτός αυτού, η Γαλλία ήταν η πιο μεγάλη πληθυσμιακά χώρα στην Ευρώπη και η χώρα με τη μεγαλύτερη λαμπρότητα και γόητρο. Η γαλλική γλώσσα και ο γαλλικός αυλικός πολιτισμός των Βερσαλλιών ακτινοβολούσαν από το Βερολίνο στην Πρωσία ως την Αγία Πετρούπολη στη Ρωσία.
Εσωτερικά όμως άρχισε να γεννιέται μια αλλαγή. Οι νέες φιλοσοφικές ιδέες εξαπλώνονταν γρήγορα μέσω των σαλονιών, των καφέ και των λογοτεχνικών και επιστημονικών συναθροίσεων, και παράλληλα η απόλυτη βασιλική εξουσία έχανε το κύρος της, καθώς τα σύννεφα του πολέμου πύκνωναν γύρω από την Αυτοκρατορία.
Η απήχηση του Διαφωτισμού στον ελληνικό χώρο
Ο Διαφωτισμός, με κύριο όπλο του την ελληνική τυπογραφία, μεταδόθηκε μέσω των παροικιών και στον υπόδουλο Ελληνισμό, με κάποια όμως καθυστέρηση λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που επικρατούσαν στις τουρκοκρατούμενες ελληνικές περιοχές. Η μεταβολή των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών επέτρεψε στη συνέχεια τη δημιουργία στον ελληνικό χώρο, κατά την περίοδο 1750-1821, ενός πνευματικού κινήματος ανάλογου του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, που από τον Κ.Θ. Δημαρά ονομάστηκε Νεοελληνικός διαφωτισμός.
Αναπτύχθηκε και εδώ έντονη πνευματική δραστηριότητα γύρω από θεμελιώδεις ιδέες όπως ελευθερία, δικαιοσύνη, ανεξιθρησκεία, αρετή, επιστήμη, με αντικειμενικό σκοπό τον φωτισμό των υπόδουλων Ελλήνων, ώστε αυτοί να διεκδικήσουν την απελευθέρωσή τους. Παράλληλα εκείνο το διάστημα ιδρύθηκαν σχολεία, εκδόθηκαν βιβλία, μελετήθηκαν οι θετικές επιστήμες. Κατά μία άλλη άποψη, ο όρος «Νεοελληνικός Διαφωτισμός» είναι υπερβολικός, αφού αναφέρεται σε ένα πνευματικό κίνημα που είχε κύριο αίτημα την παιδεία των Ελλήνων.
Οι ιδεολογικοί προσανατολισμοί των φορέων του Διαφωτισμού στον ελληνικό χώρο έχουν μεγάλο εύρος και εκτείνονται από την προσκόλληση σε παραδοσιακές αξίες μέχρι την πλήρη αποδοχή των ευρωπαϊκών ιδεών.
Σημαντικος εκπρόσωπος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και πιο κορυφαίος αναδείχθηκε ο Ρήγας Βελεστινλής
Ο Ρήγας Βελεστινλής ή Φεραίος(1757-1798) επιδιώκει μέσα από το μεταφραστικό και το πρωτότυπο συγγραφικό του έργο να καταστήσει τους Έλληνες κοινωνούς της δυτικής σκέψης και να τους προετοιμάσει για τη διεκδίκηση της ελευθερίας τους. Χαρακτηριστικό από την άποψη αυτή είναι το έργο του Φυσικής Απάνθισμα, με το οποίο προσπαθεί να εμφυσήσει στους συμπατριώτες του την ορθολογική σκέψη μέσω των φυσικών επιστημών.
Εμπνευσμένος ο Ρήγας από τον άνεμο της ελευθερίας που πνέει στη Γαλλία και τη δυτική Ευρώπη στα τέλη του 18ου αιώνα, τυπώνει μια σειρά από χάρτες,μεταξύ των οποίων και τη Μεγάλη Χάρτα της Ελλάδος, όπου δείχνει παρουσιαστικά την έκταση και την ακτινοβολία του Ελληνισμού, καθώς και βιβλία με πατριωτικό περιεχόμενο. Ο Ρήγας οραματιζόταν κοινή εξέγερση όλων των βαλκανικών λαών εναντίον του δυνάστη και την ίδρυση μιας παμβαλκανικής Ελληνικής Δημοκρατίας. Τρία έτη μετά την έκδοση της Χάρτας, ο Άνθιμος Γαζής επιμελήθηκε μίας νεώτερης έκδοσής της, μικροτέρων διαστάσεων, με την ονομασία Πίναξ γεωγραφικός της Ελλάδος.
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen